Greek Weird Wave - Το Παρόν και το Μέλλον (;) του Ελληνικού Κινηματογράφου

Πολλοί θεωρούν πως ο Κυνόδοντας αποτέλεσε
το άτυπο ξεκίνημα του συγκεκριμένου ρεύματος 

Εν μέσω τρομακτικών συνθηκών στη χώρα μας, ο ελληνικός κινηματογράφος δεν το βάζει κάτω, αλλά μας εκπροσωπεί επάξια στο εξωτερικό. Τώρα πια, πέρα από την Ακρόπολη και το συρτάκι, το ντόπιο σινεμά αποτελεί το σπουδαιότερο εξαγώγιμο πολιτιστικό προϊόν. Αυτό βέβαια, δε σημαίνει ότι αυτή η μανία θα έχει μονάχα θετικά αποτελέσματα - τόσο για τον εγχώριο κινηματογράφο αυτόν καθ' αυτόν, όσο και για την αντιμετώπισή του από τη διεθνή κοινότητα.

Πρώτ' απ' όλα, θα ήθελα να αποδώσω τα εύσημα στον εφευρέτη του όρου "Greek Weird Wave", Steve Rose, κριτικό κινηματογράφου, ο οποίος αρθρογραφεί για την εφημερίδα The Guardian. Είμαι της άποψης ότι σοφά εμπεριέχει τόσο την καταγωγή του κύματος αυτού (GWW εφεξής), όσο και τη λέξη που περικλείει τα κοινά χαρακτηριστικά των διαφόρων ταινιών: γκροτέσκα ατμόσφαιρα, αποξενωμένοι πρωταγωνιστές, περίεργοι διάλογοι.*

Όπως όλοι ξέρουμε (ή τουλάχιστον φανταζόμαστε) η κινηματογραφική βιομηχανία της Ελλάδας αντιμετωπίζει πληθώρα προβλημάτων. Οι υποδομές είναι ανύπαρκτες, όπως και η όποια εκπαίδευση. Με λίγα λόγια, απουσιάζει οποιαδήποτε ενθάρρυνση προς τα νέα ταλέντα. Ενδεικτική είναι άλλωστε και η πενιχρή χρηματοδότηση από την Πολιτεία. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της ταινίας Attenberg. Η παραγωγή της ταινίας κόστισε 700.000 €, από τα οποία υποτίθεται ότι τα 250.000 θα προέρχονταν από το δημόσιο κορβανά. Παρόλα αυτά, εστάλησαν μόνο τα 150.000. Βέβαια, εδώ θα ρωτούσε κάποιος (και με το δίκιο του): εδώ δεν έχουμε να φάμε, λεφτά για ταινίες θα δίνουμε; Όντως, οι εποχές είναι δύσκολες, αλλά η κρατική υποχρηματοδότηση αποτελεί σοβαρό ζήτημα από την περίοδο των παχέων αγελάδων. Να σημειώσουμε ότι 150.000 € αντιστοιχούν στα εισιτήρια και τα έξοδα πενήντα βουλευτών στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης...

Το πολυβραβευμένο Attenberg (2010) αποτελεί μια από
τις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες του Greek Weird Wave

Ποια είναι όμως τα βασικά χαρακτηριστικά του «Ελληνικού Αλλόκοτου Κύματος»; Ίσως το πρώτο που προσέχει ο θεατής είναι η φωτογραφία (cinematography για τους αγγλομαθείς). Είναι στοιχειωμένη και ξεθωριασμένη, όπως την έχουν αποκαλέσει οι ξένοι κριτικοί, κάτι το οποίο δίνει ένα αίσθημα θλίψης και παρακμής στις ταινίες, αλλά και μια περίεργη οσμή ρετρό. Οι ιστορίες των περισσότερων ταινιών είναι μάλλον τολμηρές και ενοχλητικές (με εμμονή στη βία και τις ενδοοικογενειακές δυσλειτουργίες), ενώ οι ερμηνείες είναι κάθε άλλο παρά δραματοποιημένες. Πέρα από αυτά τα τεχνικά χαρακτηριστικά, πιθανώς δεν υπάρχουν πολλά άλλα κοινά. Δεν υπάρχει κοινή φιλοσοφία, κάτι που είναι καλό νομίζω. Το κοινό είναι ότι δεν έχουμε λεφτά, άρα αναγκαζόμαστε να φτιάχνουμε τις δικές μας, πολύ φθηνές, πολύ μικρές ταινίες, όπως χαρακτηριστικά έχει πει ο Γιώργος Λάνθιμος.

And the winner is... Miss Violence!

Ένα αναπόφευκτο ερώτημα είναι το κατά πόσο συνδέεται η θλιβερή κατάσταση της χώρας μας με το GWW, ένα ερώτημα που έχει απασχολήσει τόσο ξένους, όσο και Έλληνες κριτικούς. Είναι βεβαίως αποδεκτό ότι σε καιρούς κοινωνικού αναβρασμού, η τέχνη ανθίζει ως ένα επίπεδο. Στην περίπτωση αυτή, όμως, το ζήτημα είναι αν υπάρχει κάποιο λανθάνον σχόλιο των δημιουργών σχετικά με την κρίση στην Ελλάδα. Ο κριτικός Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος θεωρεί πως το ρεύμα αυτό αποτελεί την απάντηση μια γενιάς κινηματογραφιστών μέσα στην καταπίεση και το φόβο. Παράλληλα, πιστεύει ότι η αρνητική εικόνα της χώρας τα τελευταία χρόνια ταιριάζει απολύτως με το νέο κύμα ρεύμα του ελληνικού σινεμά, τουλάχιστον όπως το βλέπουν στο εξωτερικό. Σε δηλώσεις του στο Reuters,  ο Αλέξανδρος Αβρανάς, σκηνοθέτης του πολυβραβευμένου Miss Violence, είπε πως «αποφασίσαμε να μην έχουμε ως θέμα μας την οικονομική κρίση, αλλά περισσότερο την κρίση στις αξίες μας ως κοινωνία».

Ο πρώην διευθυντής της εφημερίδας του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης «Πρώτο Πλάνο» Σωτήρης Ζήκος δίνει τη δική του ερμηνεία: «Στην εποχή μας, για να εγκριθεί και να συμμετάσχει μια ταινία σε διεθνή φεστιβάλ πρέπει να έχει δυνατό θέμα, στόρι με σύγχρονη δυναμική. Η τεχνική αρτιότητα και ποιότητα αλλά και το στυλιζάρισμα είναι εύκολο να επιτευχθούν πια με την ψηφιοποίηση της τεχνολογίας, όσον αφορά τη δημιουργία εικόνων. Εξάλλου, η διαφήμιση έχει κατακτήσει αυτό το επίπεδο προ πολλού και έχει επιβάλει παγκοσμίως την αισθητική της. Ταινίες, λοιπόν, όπως ο Κυνόδοντας του Γιώργου Λάνθιμου και το Attenberg της Αθηνάς Τσαγγάρη θεωρήθηκαν ότι είχαν θέμα με δυναμική πέρα από την πρόκληση, εξ ου και η τελευταία πήρε και βραβείο σεναρίου, παρόλο που δεν μπορούμε να ορίσουμε με σιγουριά το θέμα της. [...] Υπήρξαν ξένοι που είδαν στην ταινία, μεταξύ άλλων, και τις ενδοοικογενειακές ρίζες της ελληνικής εσωστρέφειας σε συνάρτηση με το θέμα της ελληνικής κρίσης. Από την άποψη αυτή, δεν είμαι καθόλου σίγουρος αν η όποια αποδοχή της ταινίας Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού στο εξωτερικό –παρότι εκτιμώ την τόλμη της ως έργου "εναλλακτικού" και απολύτως λιτού ως προς τα μέσα και την ανάπτυξή του– οφείλεται στις καθαρά κινηματογραφικές της ποιότητες και όχι απλώς σε μια παρεξήγηση, ότι το θέμα της είναι η πείνα (εμπνευσμένη από το μυθιστόρημα του Κνουτ Χάμσουν) και πάλι σε σχέση με την ελληνική κρίση. Αν, δηλαδή, θα την έβρισκαν ενδιαφέρουσα σε μια οποιαδήποτε άλλη συγκυρία ή αν, απλώς, θεωρούν ότι έρχεται να προστεθεί στο σερί "Weird Wave". Είναι επίσης πολύ χαρακτηριστικό ότι άφησε αδιάφορο το ελληνικό κοινό – ποιο κοινό; Σαν να πρόκειται για άλλη μια ταινία στη σειρά ταινιών που γίνονται για να πάνε έξω». Ο Steve Rose αναρωτήθηκε σ' ένα άρθρο του: Είναι άραγε σύμπτωση που η πιο μπερδεμένη χώρα του κόσμου φτιάχνει το πιο μπερδεμένο σινεμά του κόσμου;

Η έγκριτη καναδική εφημερίδα The Globe and Mail συμπεριέλαβε την
ταινία Άλπεις του Γιώργου Λάνθιμου στη λίστα της με τις 10 καλύτερες ταινίες του 2011

Άλλο ένα σημαντικό θέμα είναι αυτό που σχετίζεται με το μέλλον του GWW και κατ' επέκταση του νεότερου ελληνικού κινηματογράφου. Σαφώς, θα ήταν εποικοδομητικό να συνεχισθεί η γραμμή αυτή, καθώς φαίνεται ν' αποδίδει καρπούς, με ακόμα μεγαλύτερη δόση πειραματισμού. Ταυτόχρονα απαιτείται πολλή προσοχή: οι δημιουργοί του κύματος, τωρινοί και μεταγενέστεροι, οφείλουν να αναπτυχθούν γρήγορα και να προχωρήσουν, ώστε να αποφύγουν την ταμπέλα. Επιπροσθέτως, πρέπει να αποφευχθεί η αποτελμάτωση, δηλαδή η προσκόλληση νέων κινηματογραφιστών αποκλειστικά στις αξίες του GWW.

Ταινίες που εντάσσονται στο Greek Weird Wave

Καθώς το ρεύμα είναι λίγο-πολύ μη σχηματοποιημένο, πιθανώς να παραλείψαμε κάποιες ταινίες. Πάντως αυτές είναι οι βασικές:

• Κυνόδοντας (2009)
• Στρέλλα (2009)
• Attenberg (2010)
• Άλπεις (2011)
• L (2011)
• Το Αγόρι τρώει το Φαγητό του Πουλιού (2012)
• Miss Violence (2013)

_____ _____ _____
*Να σημειωθεί ότι οι Έλληνες δημιουργοί δεν αποδέχονται τον όρο αυτό, καθώς τον θεωρούν γενικευτικό.

Σοφίες περί... συνουσίας!

Ο φόνος είναι έγκλημα. Η περιγραφή του φόνου δεν είναι. Το σεξ δεν είναι έγκλημα. Η περιγραφή του σεξ είναι.

Gershon Legman, Αμερικανός σεξολόγος

Αυτός που είπε ότι ο δρόμος για την καρδιά του άντρα περνάει απ’ το στομάχι, σημάδευε πολύ ψηλά.

Allan Pease, Αυστραλός συγγραφέας

Η βασική διαφορά του σεξ επί πληρωμή και του δωρεάν σεξ είναι ότι συνήθως το πληρωμένο σεξ κοστίζει λιγότερο.

Brendan Francis, Ιρλανδός ποιητής και συγγραφέας

Ο πρόεδρος Κλίντον λέει ψέματα. Ένας άντρας μπορεί να ξεχάσει πού πάρκαρε ή πού είναι το σπίτι του αλλά ποτέ δεν ξεχνάει μια πίπα όσο κακή κι αν ήταν.

Barbara Bush, σύζυγος του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου

Ο τρόμος του κοινού για αυτό που λένε «σεξουαλική ανωμαλία» οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι όλοι ξέρουν ενδόμυχα ότι ουσιαστικά είναι ένοχοι.

Aleister Crowley, Βρετανός μάγος και μυστικιστής

Ο Θεός έδωσε στον άντρα δύο κεφάλια, αλλά αίμα αρκετό για να λειτουργεί μόνο ένα κάθε φορά.

Robin Williams, Αμερικανός ηθοποιός

Το σεξ είναι το μόνο πράγμα που σε διασκεδάζει τόσο πολύ χωρίς να γελάς.

 Woody Allen, Αμερικανός ηθοποιός και σκηνοθέτης

Nelson Mandela - Ο Τελευταίος των Οραματιστών

Η καταλληλότερη φωτογραφία
για να θυμόμαστε τον Μαντίμπα

Στις 5 Δεκεμβρίου απεβίωσε ένας αληθινός θρύλος του παγκόσμιου ανθρωπιστικού κινήματος. Το όνομά αυτού, Νέλσον Ρολιλάλα Μαντέλα, γνωστός στους συμπατριώτες του ως Μαντίμπα (το όνομα του κλαν των Ξόσα στο οποίο ανήκε) ή Τάτα ("πατέρας" στη γλώσσα των Ξόσα). Κατά τη γνώμη του υπογράφοντος, δεν υπάρχει λόγος για μια λεπτομερή καταγραφή της ζωής του, αλλά μια περίληψη των κατορθωμάτων του μεγάλου Μαντέλα.

Ένας από τους σπουδαιότερους επαναστάτες, αλλά και φιλάνθρωπους της σύγχρονης εποχής, ο Μαντέλα ήταν ο μπροστάρης του κινήματος για τον τερματισμό του απαρτχάιντ στην πατρίδα του. Δικάστηκε και φυλακίστηκε για αυτή του την προσπάθεια για σχεδόν τρεις δεκαετίες. Ως πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής αργότερα, αγωνίστηκε για την καταπολέμηση όσων είχε αφήσει πίσω του το απεχθές αυτό σύστημα: ρατσισμός, φτώχεια και ανισότητες. Ακολουθώντας τη σοσιαλιστική ιδεολογία, εισήγαγε μέτρα για αγροτικές μεταρρυθμίσεις και επέκταση της υγειονομικής περίθαλψης. Μετά το τέλος της θητείας του, έδωσε μεγάλη έμφαση στην αντιμετώπιση του ιού HIV, που προκαλεί το AIDS, αλλά και σε άλλα ζητήματα ανθρωπιστικής φύσης.

Παράλληλα, ο Μαντέλα αποτέλεσε σημαίνουσα φιγούρα της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής. Αγωνίστηκε για την παγκόσμια ειρήνη, ενώ εξετέλεσε για αρκετά χρόνια Γενικός Γραμματέας του Κινήματος των Αδεσμεύτων, ενός από τα πιο "αγνά" πολιτικά κύματα. Ως εκ τούτου, δεν είναι τυχαία η αναγνώριση που έλαβε σε διεθνές επίπεδο: ανάμεσα στις εκατοντάδες τιμές που έχει δεχτεί, περιλαμβάνεται ένα Νόμπελ Ειρήνης, το Προεδρικό Μετάλλιο της Τιμής των Η.Π.Α. και το Μετάλλιο του Τάγματος του Λένιν.

Ήθελα πραγματικά να αποσυρθώ και να ξεκουραστώ και να περάσω περισσότερο χρόνο με τα παιδιά μου, τα εγγόνια μου και φυσικά τη γυναίκα μου. Αλλά τα προβλήματα είναι τέτοια, που για τον καθένα με συνείδηση, ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιήσει όποια επιρροή έχει για να φέρει την ειρήνη, είναι δύσκολο να πει όχι.

Αφιέρωμα στον Hugo Pratt

Ο Hugo Eugenio Pratt (Ούγκο Εουτζένιο Πρατ) υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς δημιουργούς κόμικς όλων των εποχών. Αποτελεί μια εξέχουσα φιγούρα των ευρωπαϊκών -και όχι μόνο- κόμικς, ενώ τα έργα του είναι πολύ αγαπητά και στη χώρα μας.

Ως σκιτσογράφος απογείωσε την τεχνική της ακουαρέλας, με το χαρακτηριστικό του απλό και συχνά αφαιρετικό σχέδιο. Ως αφηγητής μπορούσε να εξιστορήσει οποιαδήποτε ιστορία, ρεαλιστική ή φανταστική. Παράλληλα, όμως, υπήρξε μια ιδιαίτερη προσωπικότητα, που έζησε μια πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα ζωή.

Τα πρώτα χρόνια

Ο Πρατ γεννήθηκε το 1927 στο Ρίμινι της Ιταλίας, γιος του Rolando Pratt και της Evelina Genero. Ο παππούς από τη μεριά του πατέρα του ήταν αγγλικής καταγωγής και συγγενής του γνωστού ηθοποιού ταινιών τρόμου Μπορίς Καρλόφ (Φρανκενστάιν, Η Νύφη του Φρανκενστάιν, Ο Γιος του Φρανκενστάιν). Από τη μεριά της μητέρας του, είχε Σεφαρδίτικες και τουρκικές ρίζες.

Έζησε το μεγαλύτερο μέρος των παιδικών του χρόνων στη Βενετία. Το 1937 έφυγε με τη μητέρα του για την Αβησσυνία (σημερινή Αιθιοπία), όπου βρισκόταν ο πατέρας του, στρατιώτης των δυνάμεων κατοχής του Μουσολίνι. Ο πατέρας του αιχμαλωτίστηκε από τους Βρετανούς και πέθανε το 1942, ενώ ο Πρατ και η μητέρα του στάλθηκαν ως αιχμάλωτοι στην πόλη Ντίρε Ντάουα. Εκεί, λες και ήταν αληθινά γραφτό του, ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την ένατη τέχνη, αφού αγόραζε κόμικς από τους φύλακες. Λίγο αργότερα, στάλθηκε στην πατρίδα του από τον Ερυθρό Σταυρό και το 1943 επέστρεψε στην αγαπημένη του Βενετία. Εκεί, μπήκε σ' ένα στρατιωτικό κολέγιο, όπου και εργάστηκε ως μεταφραστής μέχρι το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1944, παραλίγο να εκτελεστεί από δυνάμεις των ναζιστικών SS, καθώς εσφαλμένα θεωρήθηκε Νοτιοαφρικάνος κατάσκοπος.

Το ταξίδι ξεκινάει

Μαζί με άλλους δημιουργούς κόμικς όπως ο Αλμπέρτο Όνγκαρο και ο Μάριο Φαουστινέλλι σχημάτισε τη λεγόμενη Ομάδα της Βενετίας. Από εκείνη τη στιγμή, άρχισε το ταξίδι και η αναζήτησή του, όχι μόνο σε καλλιτεχνικό, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο. Το περιοδικό της ομάδας, γνωστό ως Albo Uragano και αργότερα ως Asso di Picche, πρωτοκυκλοφόρησε το 1945 και επικεντρωνόταν σε κόμικς περιπέτειας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940, ο Πρατ μετακόμισε στο Μπουένος Άιρες.

Έρνι Πάικ, ο σπουδαιότερος χαρακτήρας που δημιούργησε
με τον θρυλικό Έστερχελντ

Στην Αργεντινή παρέμεινε για πέντε μόνο χρόνια, αλλά θεωρείται μια από τις πιο δημιουργικές περιόδους του. Από κοινού με τον Αργεντινό δημοσιογράφο και συγγραφέα κόμικς Έκτορ Χερμάν Έστερχελντ δημιούργησε σημαίνοντες χαρακτήρες, όπως τον Λοχαγό Κερκ και τον Έρνι Πάικ. Ο μεν Κερκ είναι ένας κλασικός ήρωας της Άγριας Δύσης, ο δε Πάικ είναι ένας πολεμικός ανταποκριτής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και του Πολέμου της Κορέας. Κατά τη διαμονή του στην Αργεντινή, ο Πρατ γνωρίστηκε με πολλούς κομίστες που αργότερα θα έγραφαν (ή θα σκίτσαραν, αν προτιμάτε) ιστορία, όπως ο Αλμπέρτο Μπρέκια και Φρανθίσκο Σολάνο Λόπεζ. Παράλληλα, επισκέφτηκε πολλά μέρη της Νοτίου Αμερικής, συμπεριλαμβανομένου του Αμαζονίου. Κατά την περίοδο αυτή αποκρυσταλλώθηκε το ύφος των μετέπειτα κόμικς του Πρατ, όχι τόσο όσον αφορά στο σχέδιο, αλλά στη γενικότερη ατμόσφαιρα: παρότι τα σενάρια δεν ήταν του ιδίου, τα σκίτσα του απέπνεαν ένα μυστηριώδη ρομαντισμό και μια παράξενη νοσταλγία.

Από το 1959 μέχρι το 1960, ο Πρατ έζησε στο Λονδίνο, όπου συνεργάστηκε με αρκετούς Βρετανούς συγγραφείς κόμικς. Επέστρεψε για λίγο στην Αργεντινή και το 1962 μετακόμισε στην Ιταλία. Εδώ συνεργάστηκε με το παιδικό περιοδικό Il Corriere dei Piccoli, για το οποίο εικονογράφησε διάφορα μυθιστορήματα της κλασικής λογοτεχνίας.

Κόρτο Μαλτέζε - Η απόλυτη προσωποποίηση της χαμένης αθωότητας

Το 1967, έπειτα από ένα ταξίδι στην Καραϊβική, ο Πρατ δημιούργησε την Μπαλάντα της Αλμυρής Θάλασσας, το πρώτο κόμικ που φιλοξένησε τον Κόρτο Μαλτέζε. Ο λακωνικός ναυτικός με τον ακέραιο χαρακτήρα στέκεται στο πάνθεον των ευρωπαϊκών κόμικς, πλάι σε φιγούρες όπως αυτές του Αστερίξ, του Τεντέν και του Μπλούμπερυ. Πολλοί, ωστόσο, τον θεωρούν τον κλασσικότερο και γοητευτικότερο χαρακτήρα των ευρωπαϊκών κόμικς. Κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι το γεγονός ότι η γαλλική εφημερίδα Le Monde συμπεριέλαβε την Μπαλάντα της Αλμυρής Θάλασσας στη λίστα της με τα 100 καλύτερα βιβλία του 20ού αιώνα.

Ο Κόρτο Μαλτέζε, σαν τον δημιουργό του, γυρίζει στα ίδια μέρη και έχει εξίσου πολλούς φίλους ανά την υφήλιο. Το κυριότερο είναι ότι ορίζει ο ίδιος τη μοίρα του: όταν σε μικρή ηλικία συνειδητοποίησε ότι δεν είχε τη "γραμμή της ζωής" στην παλάμη του αποφάσισε να χαράξει τη δική του με ένα ξυράφι.

Ο χαρακτήρας αυτός ενσαρκώνει το σκεπτικισμό του Πρατ σε θέματα πολιτικής, θρησκείας και εθνικών διαφορών. Ο Κόρτο απολαμβάνει τη φιλία πολλών ανθρώπων, ο καθένας με το δικό του φυλετικό, θρησκευτικό και κοινωνικό υπόβαθρο. Εκτός αυτού, είναι αντικείμενο σεβασμού από φίλους και εχθρούς.

Το 1970, ο Πρατ μετακομίζει στη Γαλλία και ξεκινάει τη δημιουργία ιστοριών του Κόρτο Μαλτέζε για το γαλλικό περιοδικό Pif gadget. Τέσσερα χρόνια μετά άρχισε η δημοσίευση μεγαλύτερων ιστοριών από το ιταλικό περιοδικό Linus. Ο Πρατ συνέχισε να δημιουργεί νέες ιστορίες για τις επόμενες δυο δεκαετίες, πολλές από τις οποίες δημοσιεύτηκαν στο ομώνυμο περιοδικό κόμικς. Το 1988 ξεκίνησε η σειριοποίηση της τελευταίας περιπέτειας του Κόρτο Μαλτέζε (Μου), η οποία ολοκληρώθηκε τον επόμενο χρόνο.

Στην Ελλάδα, ο Κόρτο Μαλτέζε είναι από τα πλέον δημοφιλή κόμικς. Στη χώρα μας, όλοι τόμοι των περιπετειών του έχουν κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μαμούθcomix, εκτός από το Η Μπαλάντα της Αλμυρής Θάλασσας, που έχει κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Παρά Πέντε.

Οι Σκορπιοί της Ερήμου

Το 1969 εκδόθηκε για πρώτη φορά ένα άλλο πολύ σημαντικό δημιούργημα του Πρατ: Οι Σκορπιοί της Ερήμου. Το κόμικ αυτό αφηγείται τις περιπέτειες μια ομάδας Βρετανών στρατιωτών κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πιο συγκεκριμένα, οι στρατιώτες αυτοί ανήκουν στο Long Range Desert Group, ένα σώμα που έδρασε στη Βόρεια Αφρική, με κύρια καθήκοντά της, την αναγνώριση εχθρικού εδάφους και τον ανταρτοπόλεμο.

Για τον ίδιο τον Πρατ, οι άντρες του Long Range Desert Group συμμετέχουν στον τελευταίο ρομαντικό πόλεμο της ιστορίας. Είναι υπεύθυνοι για θρυλικές πράξεις, ενώ δρουν μέσα σ' ένα πλαίσιο από γεγονότα που τους ξεπερνάνε. Κάθε χαρακτήρας της ομάδας αναζητά μια προσωπική διέξοδο. Και μπορεί κάποιοι να τη βρίσκουν βγαίνοντας από αυτό το παιχνίδι συμφερόντων, αλλά κάποιοι βυθίζονται ακόμα περισσότερο σε αυτό. Συν τοις άλλοις, όμως, το κόμικ αυτό αποτελεί στηλίτευση της αποικιοκρατίας. Εκεί, στην Αφρική του 1941, οι Ευρωπαίοι αναστατώνουν, για χάρη των συμφερόντων τους, πολυάριθμους λαούς, οι οποίοι γίνονται στόχος των αλαζονικών αυτών αντιπαραθέσεων.

Τελευταία χρόνια

Ο Ούγκο Πρατ το 1989

Ο Πρατ συνέχισε να ταξιδεύει και επισκέφτηκε πολλά μέρη της Γης, όπως ο Καναδάς, η Παταγονία και τα νησιά του Ειρηνικού. Από το 1984 μέχρι το 1995, έζησε στην Ελβετία. Την περίοδο αυτή δημιουργεί μαζί με το μαθητή και φίλο του Μίλο Μανάρα τα κόμικς Tutto ricominciò con un' estate indiana  (στα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει ως Ένα Ινδιάνικο Καλοκαίρι) και El Gaucho.

Το τελευταίο, ίσως, καθαρά προσωπικό αριστούργημα του Πρατ είναι το κόμικ L'uomo del grande nord. Ο πρωταγωνιστής, ο μυστηριώδης και απρόβλεπτος Jesuit Joe, τριγυρνά στην άγρια φύση του Καναδά, γύρω στο 1920. Οι ανησυχίες του Πρατ σχετικά με την κοινωνική δικαιοσύνη και ορισμένα ευρωπαϊκά ιδανικά βρίσκονται στο επίκεντρο αυτού του κόμικ. Ο Πρατ έγραψε επίσης ένα βιβλίο, το οποίο κυκλοφορεί στην Ελλάδα με τον τίτλο Άνεμος από Μακρινές Στεριές.

Ο Πρατ πρόλαβε να ολοκληρώσει ένα ακόμη κόμικ το 1995. Ένα κυριακάτικο απόγευμα του Αυγούστου, ο καρκίνος του εντέρου που τον τυραννούσε επί μήνες, νίκησε.

Προσωπική ζωή

Ο Ούγκο Πρατ παντρεύτηκε δύο φορές και απέκτησε δέκα παιδιά, όχι όλα από τις νόμιμες συζύγους του, όπως καταλαβαίνετε.

Ο Πρατ ήταν ένας γνήσιος πολίτης του κόσμου. Κάτι παραπάνω από πολυταξιδεμένος, ρουφούσε τις ομορφιές κάθε τόπου και της ζωντάνευε στις ιστορίες του. Συναναστρεφόταν από απλούς ανθρώπους και άτομα του υποκόσμου μέχρι μεγάλες προσωπικότητες, όπως ο διάσημος τρομπετίστας της τζαζ Dizzy Gillespie. Ήταν δε μεγάλος λάτρης της ιστορίας και της λογοτεχνίας, κάτι που έντονα αποτυπώνεται άλλωστε στα κόμικς του.

Παρότι ο πατέρας του ήταν φανατικά αντίθετος στον Ελευθεροτεκτονισμό, ο Πρατ εισήχθη σ' αυτόν τη δεκαετία του 1970. Έφτασε μάλιστα αρκετά ψηλά στην ιεραρχία σε Στοές της Ιταλίας και της Γαλλίας. Μέσω της επαφής του με τη Μασονία, καλλιέργησε την αγάπη του για το συμβολισμό και τα μυστήρια του παρελθόντος.

Επιδράσεις και κληρονομιά

Φωτογραφία από έκθεση αφιερωμένη στον Πρατ, στην
Πινακοθήκη του Παρισιού

Στον τομέα της σκιτσογραφίας, ο Πρατ είχε επηρεαστεί από τους Λάιμαν Γιανγκ, Γουίλ Άισνερ και κατά κύριο λόγο τον Μίλτον Κάνιφ. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζουν οι επιρροές που δέχτηκε από ένα εντυπωσιακό πλήθος συγγραφέων: Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον, Ζέιν Γκρέι, Κένεθ Ρόμπερτς, Τζέιμς Φένιμορ Κούπερ, Τζακ Λόντον, Τζόζεφ Κόνραντ, Τζέιμς Όλιβερ Κέργουντ, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ και Χέρμαν Μέλβιλ.

Ο Ουμπέρτο Έκο είχε γράψει παλαιότερα: "'Όταν θέλω να χαλαρώσω, διαβάζω δοκίμια του Ένγκελς, όταν όμως θέλω να εμπλακώ σε μια αφήγηση, διαβάζω τα κόμικς του Ούγκο Πρατ". Αυτές οι αράδες από μόνες τους είναι αναμφίβολα ενδεικτικές για την επιρροή που είχαν οι ιστορίες του Πρατ. Όντας ένας από τους πρώτους σκιτσογράφους που πάντρεψε τη λογοτεχνία με τα κόμικς, αποτελεί τεράστια πηγή έμπνευσης για πολλούς σκιτσογράφους διεθνώς. Ανάμεσα στους σημαντικότερους είναι οι Φρανκ Μίλερ, Μάικ ΜακΜάχον και Χουάν Χιμένεζ.

Διακρίσεις

Κατά τη διάρκεια της ζωή του, ο Ούγκο Πρατ βραβεύτηκε επανειλημμένα για την προσφορά του στα κόμικς. Κέρδισε, μεταξύ άλλων, τέσσερα βραβεία στο Διεθνές Φεστιβάλ Κόμικς της Ανγκουλέμ, ενώ έχει τιμηθεί και με το βραβείο Καλύτερου Ρεαλιστικού Κόμικ στο περίβλεπτο διαγωνισμό Prix Saint-Michel του Βελγίου. Το 2005 ο Πρατ εισήχθη στο Will Eisner Hall of Fame, την ίδια χρονιά με τους θρυλικούς Ρενέ Γκοσινύ και Αλμπέρ Ουντερζό.

Ο Εκδικητής του Διαβόλου

 Αυτή η δημοσίευση αποτελεί το πρώτο αφιέρωμα σε ταινία, από τα πολλά που πρόκειται ν' ακολουθήσουν. Επέλεξα τη συγκεκριμένη ταινία, όχι γιατί είναι η αγαπημένη μου (που δεν είναι), αλλά γιατί τη θεωρώ ένα από τα αρτιότερα spaghetti western που έχουν γυριστεί. Μια σπουδαία ταινία, που ξεφεύγει από τα μάλλον στενά όρια του συγκεκριμένου είδους και είναι γνωστή για το ιδιαίτερο τέλος της.

Λίγα λόγια για την υπόθεση

Λίγο πριν την είσοδο του 20ού αιώνα, οι νότιες πολιτείες των Η.Π.Α. πλήττονται από ένα πρωτοφανές κύμα κακοκαιρίας, γνωστό ως "Μεγάλο Παγετό του 1899". Σε κατ' εξοχήν ζεστές περιοχές, όπως η Φλόριντα και το Τέξας, η θερμοκρασία πέφτει κάτω από το μηδέν και το χιόνι καλύπτει μεγάλες εκτάσεις.

Σε αυτό το περίεργο σκηνικό διαδραματίζεται η σύγκρουση ενός μουγκού πιστολέρο (Jean-Louis Trintignant) με μια συμμορία κυνηγών επικηρυγμένων,  με επικεφαλής έναν αδίστακτο φονιά (Klaus Kinski). Πιο συγκεκριμένα, μια έγχρωμη έχει προσλάβει τον Silence ("Σιωπή" στα αγγλικά), ώστε να εκδικηθεί τη δολοφονία του συζύγου της. Ο άτυχος άντρας ανήκε σε μια ομάδα παρανόμων, οι οποίοι αναγκάστηκαν να βγουν εκτός νόμου, λόγω της πείνας που έφεραν οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες στο χωριό τους.

Κριτική

Η ερμηνεία του Kinski είναι ίσως η καλύτερη στην ταινία

Η αλήθεια είναι ότι δεν ήξερα τι να περιμένω από αυτό το έργο, καθώς δεν είχα εντυπωσιαστεί ιδιαίτερα από το πιο γνωστό έργο του Sergio Corbucci, Django (Django, ο Τρομοκράτης του Passo-Doble). Ωστόσο, το γεγονός ότι το γνωστό βρετανικό περιοδικό Empire το κατέταξε στο νούμερο 386 των 500 καλύτερων ταινιών όλων των εποχών, μου κέντρισε το ενδιαφέρον.

Πρώτ' απ' όλα, η ιδέα να διαδραματιστούν τα γεγονότα σε πάλλευκα τοπία, είναι, κατά τη γνώμη μου,  ιδιοφυής. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με τους χαρακτήρες της ταινίας (ο μουγκός πιστολέρο, οι πεινασμένοι ντεσπεράντος, ο αιμοδιψής κυνηγός και η έγχρωμη χήρα) αρκούν για να τη συγκαταλέξει κανείς στη λίστα με τα καλύτερα (spaghetti) western. Επιπροσθέτως, ο Ennio Morricone συνθέτει για μια ακόμη φορά μια εξαιρετική μελωδία, πολύ καλά δεμένη με το ύφος της ταινίας.

Πρέπει, μολαταύτα, να αναφερθούμε και τα αδύναμα σημεία αυτού του έργου. Ο Trintigant, παρότι έχει καλή χημεία με τον Kinski, δε θεωρώ ότι δίνει κάποια δυνατή ερμηνεία. Για να είμαστε δίκαιοι, βέβαια, δεν είναι εύκολο να κλέψεις την παράσταση, όταν δεν έχεις να ξεστομίσεις ούτε μια αράδα. Εκτός αυτού, ο έρωτας που αναπτύσσεται μεταξύ αυτού και της έγχρωμης που τον προσλαμβάνει, δεν έχει το πάθος, ώστε να πείσει το θεατή.

Γενικά στοιχεία

• Τίτλος: Il Grande Silenzio (Ο Εκδικητής του Διαβόλου)
• Είδος: Western
• Σκηνοθεσία: Sergio Corbucci
• Σενάριο: Mario Amendola, Bruno Corbucci, Sergio Corbucci, Vittoriano Petrilli
• Πρωταγωνιστές: Jean-Louis Trintignant, Klaus Kinski, Frank Wolff, Luigi Pistilli, Vonetta McGee
• Χώρα/έτος παραγωγής: Ιταλία/1968
• Διάρκεια: 105 λεπτά