Μιλώντας με τον Μιχάλη Διαλυνά

Ο Μιχάλης Διαλυνάς είναι ένας από τους σημαντικότερους κομίστες στην Ελλάδα, αλλά και ο πιο δραστήριος στο εξωτερικό. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε σήμερα στην Εφημερίδα των Συντακτών.

Trinkets - Ένα Πατάρι Γεμάτο Ιστορίες

Αν και είσαι πολύ νέος στην ηλικία, έχεις ήδη ένα πλούσιο βιογραφικό: εκδόσεις, εικονογραφήσεις, εκπαιδευτικό έργο, δημοσιεύσεις στο εξωτερικό κ.λπ. Είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς ή ταλέντου;

Δεν πιστεύω στο ταλέντο πλέον. Ναι, ισχύει ότι όλοι από κάπου ξεκινάμε και ασχολούμαστε με το σκίτσο αλλά μετά από ένα σημείο είναι απλά εργατοώρες και θέληση για να γίνεις αυτό που θες. Αυτό ισχύει σε όλους τους τομείς.

The Last Shop on the Street

Το παραμυθικό στοιχείο, η φαντασία, εξωπραγματικά πλάσματα και αλλόκοτοι κόσμοι βρίσκονται σε όλα τα έργα σου. Ποιες είναι οι πηγές της έμπνευσης;

Τα θέματά μου έχουν να κάνουν κυρίως με τη βιβλιοθήκη από παραμύθια που έχω δίπλα μου και το γεγονός ότι μεγάλωσα βλέποντας Ghostbusters, Gremlins, Goonies, Χελωνονιντζάκια κ.λπ. Ολα αυτά είναι βουτηγμένα στο παραφυσικό και στη λαογραφική φαντασία.


Είσαι ένας από τους βασικούς εκπροσώπους της νέας γενιάς Ελλήνων δημιουργών κόμικς. Νιώθεις μέρος μιας, έστω και άτυπης, ομάδας, ενός ρεύματος;

Σε ευχαριστώ, αλλά δεν το σκέφτομαι έτσι. Η δημιουργία ενός comic είναι μοναχικό σπορ, καταλαβαίνω πόσο καιρό δουλεύω ένα τεύχος από το πόσο έχει μακρύνει το μούσι μου... Δεν το βλέπω σαν ρεύμα αλλά χαίρομαι που υπάρχουν comic creators αυτή την περίοδο και απ’ ό,τι βλέπω θα συνεχίσουν να προκύπτουν και περισσότεροι.


Υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία που νιώθεις να σε διαφοροποιούν από την αμέσως προηγούμενη γενιά δημιουργών, αυτή που μεγάλωσε με Βαβέλ και Παρά Πέντε;

Πολλά πράγματα και τίποτα. Κατά βάση όλοι κάνουμε κόμικς, γράφουμε και λέμε ιστορίες. Πλέον, όμως, δεν απευθυνόμαστε στην ελληνική σκηνή και μόνο, ό,τι ιστορία φτιαχτεί μπορεί να είναι αύριο διαθέσιμη on-line σε άλλες γλώσσες. Οπότε ναι, υπάρχει μια διαφορά ως προς την προσβασιμότητα των έργων.


Οι περισσότεροι από τους νέους δημιουργούς εργάζεστε και στο εξωτερικό. Παίζει ρόλο αυτό στην πορεία σας και στη δημιουργία σας;

Ήταν όνειρό μου από μικρός να δουλέψω στην αμερικανική σκηνή, στους εκδοτικούς που διάβαζα από παιδάκι. Φυσικά και έχει παίξει ρόλο καθώς τώρα η δουλειά μου φτάνει σε πολλαπλάσιους αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Γι’ αυτό φτιάχνουμε ιστορίες, για να τις διαβάζει κόσμος.

Από το τεύχος Superior Spider-man Team-up Special 01,
σε σχέδιο του Διαλυνά

Η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα και συνεκδοχικά η κοινωνική κατάσταση πώς έχει επηρεάσει το έργο σου και τον τρόπο εργασίας σου; Ήταν αυτή μια αιτία για να στραφείς στις «ξένες αγορές»;

Μπορώ να πω ότι με ώθησε να κινηθώ πιο γρήγορα προς τα κει. Όταν απολύθηκα από τη διαφήμιση το 2010, αντιμετώπισα το μέλλον πιο σοβαρά και έβαλα στόχο να κυνηγήσω το όνειρό μου. Ευτυχώς βρήκα μια κατάσταση πιο εύκολη απ’ ό,τι είχα συνηθίσει στην Ελλάδα.


Στο έργο σου δεν είναι εμφανή, τουλάχιστον σε πρώτη ανάγνωση, κάποια στοιχεία πολιτικής κριτικής. Φαίνεται να το αποφεύγεις. Πρέπει να παίρνει θέση ο καλλιτέχνης με το έργο του για την πολιτική πραγματικότητα;

Όχι, δεν μου αρέσει αυτό, προσωπικά τα κρατώ ξεχωριστά. Είναι σαν το νερό και το λάδι. Μου αρέσουν τα παραμυθένια πράγματα όταν γράφω, εξάλλου δεν νομίζω να σκέφτονταν οι αδελφοί Γκριμ τα πολιτικά της εποχής όταν έγραψαν την «Κοκκινοσκουφίτσα»!

Από το Amala's Blade, μια συνεργασία με τον Steve Horton

Ανάφερέ μας κάποια ονόματα δημιουργών κόμικς που θαυμάζεις.

Πάντα θα αγαπώ τη δουλειά του Guy Davis (BPRD) και νομίζω ότι φαίνεται λίγο στα έργα μου. Ζηλεύω τις ιστορίες του Hayao Miyazaki (Naussicaa) και δίνω πάντα high-fives με τον Ηλία Κυριαζή επειδή είναι partner-in-crime.


Έρχεσαι συχνά σε επαφή με παιδιά μέσω των σεμιναρίων και των workshops στα οποία συμμετέχεις. Πώς βιώνεις αυτή την εμπειρία;

Πολύ τη χαίρομαι, μου ανοίγεται ένας νέος κόσμος κάθε φορά. Πριν από λίγες μέρες σε ένα workshop με τη Βασιλεία Βαξεβάνη, μας έλεγαν τα παιδιά ότι θα ήθελαν super δυνάμεις για να φτιάχνουν παγωτά με τα χέρια τους και να πετάνε με φτερά σπουργιτιού… Εγώ θα ήθελα απλώς τη δύναμη να μη νυστάζω το πρωί. Είναι ευχάριστο να τα ακούς και να βλέπεις τι σχεδιάζουν. Σου ανοίγει την όρεξη να δουλέψεις κι εσύ μαζί τους.


Η επόμενη γενιά αναγνωστών και δημιουργών σε τι νομίζεις ότι θα διαφέρει από την προηγούμενη;

Θα είναι καταπληκτικά παιδιά επειδή θα έχουν μεγαλώσει με τόση πληροφορία στα δάχτυλά τους. Ελπίζω να μην αφήσουν αυτή την ποσότητα της πληροφορίας να τα τρομάξει και να τη δαμάσουν σαν τεράστια φάλαινα. Φοβάμαι, όμως, ότι θα χάσουμε την έντυπη μορφή των κόμικς, αν και ελπίζω να μη συμβεί αυτό επειδή το χαρτί έχει καλύτερη μυρωδιά από την ταμπλέτα.

Από το Woods, τη δουλειά του Διαλυνά με τον James Tynion IV, που
έχει λάβει εξαιρετικές κριτικές στις ΗΠΑ

Συνέντευξη του Ηλία Κυριαζή

Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες δημιουργούς κόμικς των ημερών μας -και όχι μόνο- μίλησε στον Άρη Δημοκίδη του LIFO.gr, προσφέροντάς μας μια απολαυστική συνέντευξη. Οι φωτογραφίες δεν είναι αυτές από το ορίτζιναλ σάιτ, παρότι έχω «κλέψει» μερικές.

Manifesto, το κόμικ-σταθμός
στην ιστορία της ελληνικής σκηνής

Όταν ήσουν μικρός ποια κόμικς σου άρεσαν; 

Μεγάλωσα σ’ ένα σπίτι γεμάτο κόμικς και τα καταβρόχθιζα πολύ πριν μάθω να διαβάζω. Μίκυ Μάους, Αστερίξ, τα γνωστά. Αν και θυμάμαι να έχω ένα soft spot τον Ιζνογκούντ. Το χαρακτηρισμό Μ’ ΑΡΕΣΑΝ - μ’αρέσαν όμως οφείλω να τον δώσω στα πρώτα κόμικς που έβγαινα μόνος μου να τ’ αγοράσω: στα X-men που πρωτοκυκλοφορούσαν τότε στα ελληνικά. Το μπουμ που έκαναν στο προεφηβικό μου εγκέφαλο δεν περιγράφεται! Και από εκεί σουπερήρωες γενικότερα, και μετά αυθεντικές αμερικάνικες εκδόσεις, και μετά Vertigo, και μετά ανεξάρτητα αμερικάνικα και πάει ο Ηλίας.

Πώς αποφάσισες να γίνεις κομίστας;

Από παιδάκι, που λες, μ’ αρέσαν πολύ τα λεφτά. Γι’αυτό όσο και να αγαπούσα τα κόμικς (που τα λάτρευα) δεν πέρναγε καν από το μυαλό μου να το κάνω επάγγελμα. Μιλάμε και για τα '90ς που ήταν επιστημονική φαντασία να δουλεύει κάποιος ως «κομίστας» στην Ελλάδα, δεν υπήρχε καν η λέξη.

Ζωγράφιζα κόμικς, τα έβαζα στο συρτάρι, σπούδαζα στο «όποιο ΤΕΙ έτυχε να μπω από αυτά που είχαν σχέδιο», και όταν χρειάστηκε να πιάσω δουλειά ξεκίνησα σ’ ένα γραφείο που κάναμε στόρυμπορντς και κινούμενα σχέδια για διαφημιστικά. Και μισούσα την κάθε στιγμή. Ατελείωτες ώρες σ’ένα δωμάτιο να ζωγραφίζω εκατοντάδες «τύπους με κουστούμι να μιλάνε στο κινητό» και κοπέλες να γλύφουν πέη. Που ναι, αντί για πέος ζωγραφίζαμε το παγωτό που διαφημίζαμε αλλά ποιον κοροϊδεύουμε; Το ενδεχόμενο να το κάνω αυτό «καριέρα» με κατέθλιβε όσο τίποτα άλλο.

Όταν λοιπόν το «9», το τότε ένθετο κόμικς της Ελευθεροτυπίας άρχισε αναζητά νέους συνεργάτες χώθηκα. Έδωσα στον εαυτό μου δυο χρόνια διορία στα κόμικς «να δοκιμάσουμε και βλέπουμε». Από τη στιγμή που γνώρισα άτομα που είχαν διαβάσει και τους άρεσε η δουλειά μου το θέμα είχε λήξει όμως. Δώδεκα χρόνια μετά -και συγνώμη στο νεαρό εαυτό μου, μπορεί στη διαφήμιση να έβγαζα περισσότερα- δε θα άλλαζα το να δουλεύω στα κόμικς με τίποτα άλλο στον κόσμο. 

Από το Blood Opera

Από πού αντλείς την έμπνευσή σου;

Δεν ξέρω αν κανείς έχει απαντήσει ποτέ ικανοποιητικά αυτή την ερώτηση. Υπάρχουν και οι ιδέες που έρχονται από το πουθενά στο κεφάλι σου, υπάρχουν κι αυτές στις οποίες καταλήγεις ρωτώντας μια σειρά «τι θα γινόταν αν…;» Τα τελευταία χρόνια νομίζω πηγή έμπνευσης για μένα αποτελεί η τεχνολογία και το ίντερνετ. Χωρίς όμως ποτέ να πηγαίνω σε λημέρια «σκληρής» επιστημονικής φαντασίας.

Τι ετοιμάζεις τώρα; 

Αυτό τον καιρό δημοσιεύεται σε συνέχειες το κόμικ μου Twin Army στο socomic.gr. Όταν ολοκληρωθεί το πρώτο τεύχος θα ανέβει και στα αγγλικά στο site μου http://iliaskyriazis.com/. Είναι μια ιστορία δράσης/φαντασίας που είχα πολύ καιρό στο κεφάλι μου. Σφαίρες, πλοκάμια και πολύ μυστήριο για το τι γίνεται τελικά. 'Όσο λιγότερα πω τόσο καλύτερα για τον αναγνώστη. Δοκίμασα και κάτι καινούργιο για μένα αυτή τη φορά. Αντί να αρχίσω να πλησιάζω εκδότες είπα να ολοκληρώσω το πρώτο επεισόδιο, τον "πιλότο" αν θες, και να το ανεβάσω δωρεάν στο ίντερνετ. Και θα δούμε από κει και πέρα.

Πέρα από αυτό, στο φετινό Comicdom Con Athens θα κυκλοφορήσει για πρώτη φορά στα Ελληνικά και για πρώτη φορά σε έντυπη μορφή, από τις εκδόσεις Giganto, το κόμικ μου Melody. Πρόκειται για μια από τις αγαπημένες μου δουλειές. Το είχα κάνει για το διαδικτυακό τμήμα της DC κόμικς πριν από λίγα χρόνια. Είχε κερδίσει το διαγωνισμό DC/ Zuda και η ηρωίδα ήταν υποψήφια για "καλύτερος χαρακτήρας" στα βραβεία Lulu. Η ιστορία έχει να κάνει με τη μουσική για το "καλύτερο τραγούδι όλων των εποχών" που από τους Θεούς καταλήγει σε ανθρώπινα χέρια. Αυτά της νεαρής Μελ. Η μουσική όμως μόνο και -από λάθος- όχι οι στίχοι. Οπότε πολλοί και διάφοροι προσπαθούν πάση θυσία να αποκτήσουν τη μελωδία και να κολλήσουν από δίπλα τους στίχους που εξυπηρετούν τους σκοπούς τους. Από παπάδες που θέλουν να φτιάξουν τον απόλυτο θρησκευτικό ύμνο μέχρι διαφημιστές που ψάχνουν για το πιο πιασάρικο τζιγκλάκι... όλοι τους πεθαίνουν γι' αυτό που έχει η Μελ.

Παράλληλα θα ξεκινήσω δουλειά σε μια σειρά για την Image και όπου να 'ναι θα κυκλοφορήσει το graphic novel Grave Surprise που σχεδίασα για τη Dynamite διασκευάζοντας ένα βιβλίο της Charlaine Harris (του True Blood)... Αλλά για αυτά τα δύο project δεν μπορώ να πω περισσότερα πριν γίνουν οι επίσημες ανακοινώσεις.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σου Έλληνας κομίστας όλων των εποχών;

Χμ… με ρωτάς για «όλων των εποχών» αλλά οι αγαπημένοι μου Έλληνες δημιουργοί είναι όλοι τους άτομα που δουλεύουν σήμερα. Ξεχωρίζω πρώτα απ’όλα τον Μιχάλη Διαλυνά που είναι στο δρόμο του για superstardom. O Δημήτρης Κάσδαγλης είναι συγκλονιστικός σχεδιαστής αν και κάνει ελάχιστα κόμιξ, ο Τόμεκ είναι πάρα πολύ καλός, ο Τάσος Παπαϊωάννου που φέρνει και μια αισθητική που δε συναντάμε συχνά στον κομιξοχώρο εδώ… Tasmar, Αγγελική Σαλαμαλίκη, Γιώργος Καμπάδαης, Γιώργος Γούσης, Γαβριήλ Παγώνης, Παν Παν - και αφήνω έξω πολλούς! Ναι, ξέρω, μου ζήτησες ένα όνομα και σου δίνω εκατό αλλά ξέρεις πόσο ταλέντο υπάρχει εκεί έξω; Σίγουρα δυσανάλογο των εκδοτικών ευκαιριών που υπάρχουν στη χώρα. Γι’αυτό και όλοι κοιτάνε προς το εξωτερικό.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σου υπερήρωας;

Στους καλλιτέχνες σου έδωσα καμιά δεκαριά, να σου δώσω εδώ με τη σειρά τους 100 αγαπημένους μου από Μarvel και τους 30 από DC; OK, αν θέλεις κανονική απάντηση: αλλάζει συχνά αλλά αυτό τον καιρό θα σου έλεγα τον Daredevil γιατί έχει τη γαμάτη υπερδύναμη να έχει πολύ ταλαντούχους δημιουργούς να δουλεύουν στις ιστορίες του.

Και τέλος, αν μπορούσες να περάσεις μια μέρα μέσα στο σύμπαν ενός απ' τα κόμικς που έχεις δημιουργήσει, σε ποιο θα έμπαινες και πώς θα περνούσες τη μέρα σου;

Έχεις δει πόσα post-apocalyptic κόμικς έχω κάνει; Μακριά! Να τρέχουμε για τη ζωή μας στα καλά καθούμενα; Καλύτερα στις σελίδες του Crossover Cartoons (αν και τυπικά δεν είναι κόμικ) να είμαι ζωγραφισμένος cute και πολύχρωμος και να περνώ τη μέρα μου ανταλλάσσοντας αστεία με τους pop culture ήρωες μου.

Πηγή: www.lifo.gr